email:

Radiolog zabiegowy

Krzysztof Pyra

Dr hab. n. med.

Zakład Radiologii Zabiegowej i Neuroradiologii

SPSK4 Lubelskiego Uniwersytetu Medycznego

ul. Jaczewskiego 8, 20-954 LUBLIN

tel:

WWW.KRZYSZTOFPYRA.PL

IMPLEMENTATION AND DESIGN: FRENCH TOAST

ALL RIGHTS RESERVED - 2021 KRZYSZTOFPYRA.PL

Blog przemiłej pacjentki

Przezpochwowe udrażnianie jajowodów w leczeniu niepłodności – badania wstępne

Przezpochwowe udrażnianie jajowodów - nietypowy przypadek

Znajdujące się w układzie rozrodczym kobiety jajowody mają bardzo niewielki przekrój. Bliżej jajnika są szersze, ale w miejscu, gdzie jajowód przechodzi przez ścianę macicy, ma zaledwie ok. milimetra średnicy. Udrażnianie  jajowodów wymaga więc precyzji i odpowiednich narzędzi. Zabieg udrażniania jajowodów jest mało inwazyjny, po jednodniowym (około 6-8 h) pobycie na oddziale pacjentka może wrócić do domu. Przez pochwowowe udrażnianie jajowodów to jeden ze sposobów na leczenie niepłodności – szacuje się, że szansa na zajście w ciążę po udrożnieniu jajowodów przy pomocy naszej metody wynosi ok. 20-40%. Wiele zależy od faktu czy niedrożność jajowodów jest jedynym czynnikiem utrudniającym zajście w ciąże, czy jest więcej elementów wpływających na problem z poczęciem. Gdyby z grupy poddanej analizie wyselekcjonować pacjentki bez współistniejących schorzeń wpływających na płodność, a jedynie z czysto mechaniczną niedrożnością ten odsetek byłby odpowiednio wyższy.

Co to jest sHSG i czym się różni od sonoHSG?

sHSG jest to skrót, który dotyczy dwóch różnych metod oceny drożności jajowodów (HSG - histerosalpingografia).

sHSG - selektywne HSG pod kontroą fluoroskopii

sHSG lub sonoHSG - HSG pod kontrolą ultrasonografii

Pierwsza, czyli ta, którą ja wykonuje, przeprowadzana jest w sterylnych warunkach,  na sali zabiegowej pod kontrolą fluorsokopii (promieniowanie rentgenowskie), a efekty działań widoczne są na monitorach, zarówno dla lekarza wykonującego jak i pacjentki. Druga z kolei metoda jest to sono HSG, czyli histe­rosalpingografia wykonywana w najczęściej w gabinecie lekarskim pod kontrolą USG czyli ultrasonografii.  Początek w obu badaniach wygląda podobnie. Na sali zabiegowej (gabinecie), lekarz za pomocą wziernika, rozszerza ściany pochwy, przemywa szyjkę macicy roztworem odkażającym i wprowadza jednorazowy, sterylny cewnik zakończony balonem (tutaj instrumentarium w zależności od metody jest różne). Po wypełnieniu balonu i uszczelnieniu ujścia, przez drugi kanał cewnika, podaje się kontrast (różne płyny), który wypełnia jamę macicy, a następnie dostaje się do jajowodów. Wszystkie czynności wykonywane są pod stałą kontrolą rentgenowską lub ultrasonograficzną. Badania te pozwalają na przeprowadzenie diagnostyki różnicowej i postawienie ostatecznego rozpoznania, np. różnicowanie skurczu jajowodu z rzeczywistą niedrożnością. Po zobrazowa­niu niedrożności jajowodów w części bliższej (ang. pro­ximal tubal obstruction – PTO), utrzymującej się także po selektywnym podaniu kontrastu, może zostać podjęta próba przywrócenia ich drożności. W tym celu używane są odpowiednio dobrane mikronarzędzia. Przejście z badania bezpośrednio do zabiegu możliwe jest jedynie w przypadku pierwszej metody, czyli udrażniania pod kontrolą rentgenowską.

Kiedy niedrożne jajowody kwalifikują się do udrożnienia metodą przezpochwowego sHSG?

Nieprawidłowości w obrębie jajowodów stanowią znaczący odsetek przyczyn niepłodności żeńskiej.  Uszkodzenie lub niedrożność jajowodów może wynikać z: zamknięcia światła poprzez czopy śluzowo-komórkowe, ze zmian zapalnych przydatków (jajniki i jajowody) i powstałych zrostów, wcześniej przebytych operacji, endomietriozy, wcześniejszych ciąż pozamacicznych, czy stanów zapalnych w jamie brzusznej. Zamknięcie światła poprzez czopy śluzowe jest jedną z najczęstszych przyczyn niedrożności. Niedrożność jajowodów może być jedno lub obustronna Ważne jest, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny niepłodności, jak chociażby nieprawidłowa gospodarka hormonalna gruczołu tarczowego itd.

Podstawowym wskazaniem kwalifikującym do przezpochwowego udrażniania jajowodów jest obustronna niedrożność jajowodów w ich początkowym odcinku – ujścia maciczne. Jajowody niedrożne dystalnie (hydrosalpinx) nie kwalifikują się do tej metody. W niektórych przypadkach również jednostronna niedrożność kwalifikuje się do udrożnienia jak chociażby w sytuacji, gdy nie ma jednego jajnika, lub jest on niefunkcjonalny, a jajowód po przeciwnej (prawidłowej) stronie jest niedrożny. Zabieg wykonywany  jest w pierwszej połowie cyklu, w fazie pęcherzykowej, po całkowitym ustąpieniu krwawienia i plamienia (do12 dnia cyklu).

Na czym polega zabieg udrażniania jajowodów?

Przezpochwowe udrażnianie jajowodów, poprzedzone jest badanie sHSG, które polega na wprowadzeniu do ujścia macicznego jajowodu cewnika (cienkiej rurki).  Zabieg z kolei to wprowadzenie do początkowego odcinka jajowodu mikro narzędzi w celu rozbicia czopów śluzowo-komórkowych zamykających światło jajowodu.

Metoda nie jest wcale taka nowa, bo mówiono o niej już ponad 15 lat temu, jako sposób na leczenie niepłodności, ale wtedy nie było odpowiedniego instrumentarium do jej stosowania. Dopiero od niedawna mamy tak cienkie cewniki i mikroprowadniki, że można nimi, bez ryzyka uszkodzenia jajowodu wykonywać zabieg. Sukces techniczny, w postaci mechanicznego udrożnienia jajowodów sięga 80/90%.

Drogie Panie, poniżej znajdziecie nagranie jednego z moich wykładów na temat udrażniania jajowodów.

Udrażnianie jajowodów

Co oznaczają wyniki testu diagnostycznego HSG?

Wyniki testu HSG pomagają lekarzowi ustalić, czy występuje niedrożność jajowodu lub macicy, co może utrudnić plemnikom dotarcie do komórki jajowej i jej zapłodnienie. Specjalista sprawdza też kształt macicy, który również wpływa na płodność kobiety.

Wynik badania HSG jest prawidłowy, jeśli płynny barwnik przepływa przez jajowody i następnie wchłaniany jest przez organizm. Świadczy to o braku blokad.

Rezultat testu diagnostycznego jest nieprawidłowy, jeśli środek kontrastujący napotyka niedrożność. Leczenie poprzez udrażnianie przewodów rodnych może pomóc usunąć blokadę i zwiększyć szansę na poczęcie dziecka.

Jak się przygotować do zabiegu udrażniania jajowodów metodą HSG?

Selektywne HSG pod kontrolą fluoroskopii nie wymaga specjalnych procedur przygotowawczych do leczenia niedrożności. Jeśli zabieg udrażniania jajowodów został już zaplanowany, lekarz dokładnie wyjaśnia pacjentce kluczowe zasady postępowania.

1. Należy poinformować o wszystkich oznakach infekcji intymnej lub uczuleniu na którykolwiek ze składników kontrastu.
2. Przed zabiegiem leczenia jajowodów techniką udrażniania można zazwyczaj zastosować dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, aby zminimalizować ewentualny dyskomfort. Niektórzy lekarze przepisują antybiotyk przed i po procedurze.
3. Lekarz powinien wiedzieć o wszystkich przyjmowanych przez pacjentkę lekach oraz schorzeniach, podlegających leczeniu.

Przed rozpoczęciem przezpochwowego udrażniania HSG należy zdjąć wszelkie metalowe przedmioty lub akcesoria, które mogą zakłócić obraz rentgenowski.

W razie dodatkowych pytań warto omówić ewentualne wątpliwości z lekarzem, który zajmuje się leczeniem niedrożności jajowodów.

Leczenie niedrożności jajowodów – odczucia w trakcie i po zabiegu

Wprowadzenie cewnika i zastosowanie materiału kontrastowego może przyczyniać się do pewnego dyskomfortu. Leczenie niedrożności jajowodów zwykle nie powoduje uciążliwych skutków ubocznych. Niektóre pacjentki obserwują objawy podobne do skurczów menstruacyjnych.

Po powrocie do domu można wrócić do wykonywania codziennych czynności. W ciągu pierwszego dnia po zabiegu występują czasami plamienia i skurcze mięśni macicy. Standardowy środek przeciwbólowy, np. ibuprofen, przyjmuje się zgodnie z zaleceniami lekarskimi. W niektórych przypadkach lekarz przepisuje także antybiotyk, zapobiegający ewentualnej infekcji.

Niedrożność jajowodów – leczenie bezpłodności

Okazuje się, że często bezpłodność jest skutkiem stanu chorobowego, jakim jest niedrożność jajowodów. Leczenie z wykorzystaniem zabiegu udrażniania może zwiększyć szansę na zajście w ciążę. Plemnik i jajo spotykają się w drogach rodnych, gdzie dochodzi do zapłodnienia. Zablokowany przewód może uniemożliwić połączenie się komórek płciowych.

Niedrożność obydwu jajowodów wymaga podjęcia właściwego leczenia. Jeśli tylko jeden z nich jest zablokowany, zapłodnienie jest możliwe. Odpowiednie leki mogą pomóc zwiększyć prawdopodobieństwo owulacji po zdrowej stronie. Niestety wzrasta wówczas ryzyko ciąży pozamacicznej. Komórce jajowej trudniej jest dotrzeć do macicy. W takich przypadkach lekarz może zalecić zapłodnienie in vitro lub udrażnianie metodą sHSG.